معاون علمی، فناوری و دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری به تازگی در اظهاراتی از عزم دولت برای ایجاد ۱۰یونیکورن استارت‌آپی ظرف سه سال آینده خبر داده و برنامه‌های خود را تشریح کرده است. این در حالی است که در یک دهه اخیر و حتی در روزهایی که حال اکوسیستم استارت‌آپی کشور به مراتب بهتر از اکنون بود، این امر محقق نشد. حالا کارشناسان هم با نیم‌نگاهی به وضعیت اقتصادی این روزهای کشور، دستیابی به چنین هدفی را محال می‌پندارند. در حالی که ایران همچنان از داشتن یک یونیکورن یا تک‌شاخ استارت‌آپی محروم است، اخیرا کشورهای همسایه به لطف فراهم بودن فرصت جذب سرمایه خارجی، توانسته‌اند به پیشرفت‌های قابل‌توجهی در این زمینه دست پیدا کنند؛ به‌طوری‌که طبق آمارها ترکیه اکنون میزبان ۶یونیکورن است و امارات متحده عربی نیز توانسته تعداد استارت‌آپ‌های با ارزش بیش از یک‌میلیارد دلار خود را به چهار مورد برساند.
روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی در گفت‌وگویی به تشریح چگونگی تحقق این هدف پرداخته و از برنامه‌های معاونت علمی برای پیشبرد این موضوع رونمایی کرده است. در شرایطی که بسیاری از فعالان اکوسیستم ایجاد ۱۰استارت‌آپ یک‌میلیارد دلاری ظرف سه سال را نشدنی می‌پندارند، به نظر می‌رسد معاونت علمی با نگاهی متفاوت درصدد تحقق این خواسته است. طبق آنچه دهقانی‌فیروزآبادی اظهار کرده، ابرشرکت‌های مورد انتظار این معاونت، قرار است با قرار دادن چندین شرکت کوچک در کنار هم ایجاد شوند. معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در ادامه صحبت‌های خود از انعقاد توافق‌نامه‌هایی با دستگاه‌های بزرگ کشور برای در نظر گرفتن منابعی در راستای حل مسائل این مجموعه‌ها در حوزه‌های نفت، کشاورزی و پتروشیمی خبر داده و تاکید کرده است: «اینها پروژه‌های بزرگی هستند که برای عملیاتی شدنشان، لزوما باید مجموعه‌ها کنار هم قرار بگیرند.» وی تصریح کرد: «این معاونت به دنبال آن است تا شرایطی فراهم کند که شرکت‌های مشترکی با شرکای خارجی ایجاد کنند که هویت مشارکت‌کننده در آن شرکت‌ها، هویت کنسرسیومی داشته باشد.»
با تمام اینها، واکنشی که اظهارات معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در میان فعالان اکوسیستم برانگیخت، رنگ و بوی چندانی از امید آنها به بهبود شرایط و تحقق این وعده‌ها ندارد. محمد کشوری، از فعالان حوزه ICT در نقد اظهارات دهقانی فیروزآبادی توییتی منتشر کرد و نوشت: «کاش مسوولان قبل از وعده دادن، نیم نگاهی به اعداد داشته باشند.» وی در ادامه تاکید کرد: «اکنون همراه اول که بزرگ‌ترین شرکت حوزه ICT و از غول‌های بازار است، ارزش بازاری حدود یک‌میلیارد دلار دارد. با این حساب چطور قرار است ما ظرف سه سال بتوانیم ۱۰استارت‌آپ با ارزش یک میلیارد دلار (یونیکورن) داشته باشیم؟» برخی دیگر از فعالان اکوسیستم در توییت‌های دیگر که درون‌مایه طنز داشتند، در واکنش به این اظهارات نوشتند که احتمالا معیار معاونت علمی در یونیکورن خواندن شرکت‌های استارت‌آپی، دستیابی به ارزش یک‌میلیارد تومان به جای یک‌میلیارد دلار باشد؛ زیرا با قیمت فعلی دلار، ایجاد استارت‌آپ‌هایی که ارزشی بیش از یک‌میلیارد دلار داشته باشند، بسیار بعید است.
رضا زرنوخی، از فعالان حوزه سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر در تحلیل آنکه آیا دستیابی به هدف ایجاد ۱۰ استارت‌آپ یک‌میلیارد دلاری ظرف سه سال، شدنی است یا خیر می‌گوید: «ظرفیت اکوسیستم در ۱۰سال گذشته به‌گونه‌ای بوده که تعداد قابل‌قبولی استارت‌آپ ایجاد شده‌اند؛ اما به‌دلیل چالش‌ها و ریسک‌های مختلفی که عمدتا از سمت رگولاتور و دولت به شرکت‌ها تحمیل شده، نتوانسته‌اند در مسیر رشد مناسبی قرار بگیرند.» این سرمایه‌گذار استارت‌آپی، تورم و شرایط محیط اقتصادی و تجاری کشور را به همراه نابسامانی‌های موجود در زمینه رگولاتوری، دو مورد از جدی‌ترین ریسک‌های موجود در مسیر توسعه یافتن شرکت‌ها دانسته و می‌افزاید: «بدون شک هیچ یک از فعالان اکوسیستم مخالف رگولاتوری حرفه‌ای نیستند؛ اما اینکه هر روز هر اداره و سازمانی برای خود‌سازجداگانه‌ای بزند و موانعی در مسیر حرکت استارت‌آپ‌ها ایجاد کند، قابل درک نیست.» وی در ادامه به افزایش ریسک مهاجرت تیم‌ها و متخصصان استارت‌آپی طی سال‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مهاجرت محدود به مهاجرت خارجی نیست و حالا ناامیدی از بهبود شرایط اکوسیستم باعث شده است که شمار زیادی از فعالان و متخصصان این حوزه ترجیح دهند به کارمندی روی بیاورند و قید کارآفرینی و نوآوری را بزنند.» زرنوخی معتقد است که درپاسخ به عملی بودن یا نبودن اجرای چنین وعده‌هایی، باید ببینیم آیا ساختار دولت و سیاستگذاری‌ها، آمادگی کافی برای برطرف کردن چنین ریسک‌هایی را دارد یا خیر؟ وی تاکید می‌کند: «اگرچه توجه معاونت علمی به مساله ایجاد یونیکورن در کشور جای امیدواری دارد، اما باید توجه داشت که تنها در صورتی می‌توان شانسی برای تحقق این وعده متصور بود که دولت در مسیر رفع این ریسک‌ها و چالش‌ها گام بردارد.»
