برنا نوشت: نماینده مردم استان فارس در مجلس شورای اسلامی که چندی پیش رقم گردش مالی فروش فیلترشکن در ایران را اعلام کرده بود، استفاده از نظرسنجی‌ها و تحلیل‌هایی همچون نظرسنجی صفحه اینستاگرامی خود را مبنای آمار مذکور اعلام می‌کند.
آمار فروش فیلترشکن و ابعاد بازار آن یکی از موضوعات پر بحث این روزها در میان فعالان حوزۀ فناوری است، چند روز پیش جلال رشیدی کوچی با اعلام اینکه بازار فروش فیلترشکن، بازاری، گنگ، نامفهوم و غیرقابل نظارت هست، رقم پنجاه هزار میلیارد تومان را به عنوان گردش مالی فیلترشکن در ایران مطرح کرد!
وی از دستگاه‌های مسئول خواست که جلوی این بازار را بگیرند، حال با توجه به اینکه اظهارات رشیدی کوچی به عنوان یک نماینده مجلس می‌تواند به مرجعی رسانه‌ای برای تحلیل‌ها و گزارش‌های بعدی قرار گیرد، مبنای ارائۀ آمار مذکور توسط وی را جویا شدیم که شرح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید؟
ارقامی که دربارۀ گردش مالی بازار فروش فیلترشکن مطرح کردید، براساس چه مستنداتی بود؟
تحلیل‌ها و نظرسنجی‌هایی در سطح کشور صورت می‌پذیرد که جلوتر به آن‌ها اشاره میکنم، زمانی که شما خروجی این نظرسنجی‌ها و تعداد استفاده کنندگان از فیلترشکن در کشور را ضرب کنید و کنار یکسری مسائل دیگر قرار دهید به طور تقریبی اعداد به دست می‌آید!
برای مثال بنده یک نظرسنجی در صفحۀ شخصی خود گذاشتم و تقریباً از ۳۰هزار کاربری که آن را دیدند، حدود ۲۰هزار نفر شرکت کردند و ۱۸هزار نفر گفتند که ماهانه بیش از ۱۰۰هزار تومان برای استفاده از فیلترشکن پول پرداخت می‌کنند، شما این عدد (۱۰۰هزار تومان) را در چهل میلیون نفر که کاربر این فضا هستند (اینستاگرام) ضرب کنید تا ارقام حدودی به دست بیاید. یک حساب و کتاب ساده نشان می‌دهد که این گردش مالی است که طی کمتر از یکماه در بازار فروش فیلترشکن اتفاق می‌افتد.
همچنین استفاده از فیلترشکن سبب می‌شود تا کاربر نسبت به حالت عادی حجم بیشتری از اینترنت را مصرف کند بنابراین هزینۀ اضافه‌تری هم که کاربر برای خرید بستۀ اینترنت مصرف می‌نماید نیز باید در حجم این بازار محاسبه شود، در کنار مواردی که ذکر شد، مسائل دیگری هم وجود دارد که وضعیت را متأثر می‌کند. علت اینکه مستندات قوی از هندسۀ بازار فروش فیلترشکن نداریم، وجود پشت‌پرده‌ای در این عرصه و شکل‌گیری بازار سیاهی است که نهاد خاصی امکان نظارت بر آن را ندارد. بازاری، گنگ، نامفهوم و غیرقابل نظارتی را ما متاسفانه شکل داده‌ایم که این اتفاق افتاده است!
زمانی که سه ویژگی گنگ، نامفهوم و غیرقابل نظارت را برای این بازار بر می‌شمارید به این معنا است که عملاً امکان اعلام رقم دقیق برای گردش مالی آن وجود ندارد، پس چطور شما عددی دقیق برایش اعلام می‌کنید؟
عدد تقریبی اعلام شده است.
عددی که شما اعلام می‌کنید بسیار بالا است! اعداد مختلفی اعلام می‌شود که هیچکدام مستند نیست، برای مثال برخی فعالان رسانه‌ای این عرصه پیش از شما از گردش ماهانه پانصد میلیارد تومانی فروش فیلترشکن صحبت کردند و حالا شما از چند ده هزار میلیارد تومان گردش ماهانه سخن به میان می‌آورید! در حالی که هیچکدام از این اعداد مستند نیست و شاید ارقام بالاتر یا پایین‌تر از این اعداد باشد، شما چطور عدد خود را مستند می‌دانید؟ به خصوص که اساساً گردش مالی مربوط به فیلترشکن قابل رهگیری نیست و سازندگان از روش‌هایی مانند دریافت شارژ یا کارت به کارت استفاده می‌کنند!
زمانی که ما بدون برنامه و بدون ترس فیلتر می‌کنیم، در عمل امکان نظارت خود را حذف می‌کنیم و بازاری غیر شفاف را شکل می‌دهیم، بنده گفتم ۴۰ هزار میلیارد، یکی می‌گوید ۶ هزار میلیارد، دیگری از ۱۰هزار میلیارد سخن به زبان می‌آورد اما حرف اصلی ما این است که چرا باید به سمتی برویم که همچین اتفاقی بیافتد؟
یعنی عدد چهل هزار میلیارد تومان، رقمی تقریبی و حدسی شما است؟
بنده در گفتگوی رسانه‌ای قبلی خود هم گفتم که این رقم قطعی نیست! شما الان بگذارید که بنده پای تلفن محاسبه‌ای اجمالی انجام بدهم، شیوۀ محاسبۀ ما به این شکل است که درصد می‌گیریم تا عدد کلی به دست بیاید، شما در نظر بگیرید که امروز به طور میانگین ۳۰ میلیون نفر با فیلترشکن از فضای مجازی کشور استفاده می‌کنند.
مبنای شما برای اعلام اینکه ۳۰ میلیون نفر با فیلترشکن از فضای مجازی کشور استفاده می‌کنند چه مستندی دارد؟
آماری هست که دوستان اعلام کردند که ۵۰ میلیون نفر در اینستاگرام فعال بودند، پیش از محدود شدن این برنامک آمار ۵۰ میلیون کاربر فعال برای اینستاگرام منتشر شد، حالا ما نمی‌گوییم ۵۰ میلیون، تعداد کاربران فعلی این برنامک را ۳۰ میلیون نفر در نظر می‌گیریم که هرکدام از آن‌ها به صورت ماهانه برای خرید فیلترشکن ماهانه ۱۰۰ هزار تومان هزینه می‌کنند که البته این عدد کم است، چرا که برای مثال بنده خودم زمانی که فیلترشکن می‌خرم، یک هفته، دو هفته کار می‌کند، بعد از کار می‌افتد و بار دیگر مجبور می‌شوم که عدد دیگری را پرداخت کنم و سرویس بگیرم اما همان ماهی ۱۰۰ هزار تومان را هم مبنا قرار دهیم، گردش مالی ماهانه ۳هزار میلیارد تومانی ایجاد می‌شود.
البته در کنار آن باید هزینۀ خرید اینترنت را هم در نظر بگیرید، زمانی که کاربر از فیلترشکن استفاده می‌کند، دستکم مصرفش دو برابر زمان مصرف عادی می‌شود بنابراین این ۳ هزار میلیارد تومان به ۶ هزار میلیارد تومان ماهانه تبدیل می‌شود که گردش یکسالۀ آن برابر با ۶۰هزار میلیارد تومان خواهد بود!
بنابراین به طور کلی شما براساس ضرب و تقسیم‌ها و احتمالات خود این ارقام را مطرح کردید؟!
بنده براساس نظرسنجی‌ها اعلام کردم. زمانی که شما از احتمالات صحبت می‌کنید، برای مثال می‌گویید که براساس نظرسنجی انجام شده در یک بازۀ جمعیتی مشخص و ضرب آن در عدد بزرگتر (جمعیت کل) احتمال پیروزی آقای فلانی در انتخابات وجود دارد به این دلیل سراغ به دست آوردن احتمال رفته‌اید که دلایل منطقی و متقنی برای موضوع مدنظر شما وجود ندارد، هر چقدر داده‌های شما به واقعیت نزدیک‌تر باشد، نتایج آن نیز با واقعیت قرابت بیشتری خواهد داشت.
موضوعی هم که بنده مطرح کردم دقیقاً همین است، زمانی که از ۳۰هزار فرد مشاهده کننده نظرسنجی، ۲۰ هزار نفر می‌گویند که ماهانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان پول برای فیلترشکن پرداخت می‌کنند، عدد مذکور دور از واقعیت به نظر نمی‌رسد، البته نیاز به نظرسنجی هم وجود ندارد، شما اگر از اطرافیان خود هم بپرسید که فیلترشکن رایگان استفاده می‌کنند یا پول برای آن می‌پردازند، این عدد به دست می‌آید! این را هم در نظر بگیرید که بنده فضای مجازی را ۳۰ میلیون نفر در نظر گرفتم، در حالی که طبق آمار دولتی‌ها چه در گذشته چه اکنون پهنای باندی که در اختیار کاربران اینستاگرام اختصاص می‌دادند، برای ۵۰ میلیون نفر بوده است! شما حالا خود حساب کنید.
شما نتایج داده‌کاوی شرکت لایف وب را که آبان پارسال منتشر شده بود و حکایت از کاهش حدود ۶۴درصدی کاربران فعال اینستاگرام و افت چشمگیر تعداد پسندها و نظرات کاربران داشت را مشاهده کردید؟
خیر فکر نمی‌کنم، هرچند با در نظر گرفتن همین کاهش عدد ۳۰ میلیون را ذکر کردم، البته حالا امیدوارم که داده‌های مذکور، اطلاعات درست و دقیقی باشد اما آنچیزی که بنده در صفحۀ خودم به صورت تجربی و تصادفی دنبال می‌کردم، قبل و بعد از محدودیت تفاوت چندانی نداشت، (برای مثال بازدید اگر استوری بنده پیش از محدودیت ۲۰ هزار نفر بازدید داشت، بعد از آن ۱۸ یا ۱۹هزار بازدید داشت).
شواهد دیگری هم کاهش حضور مردم را نشان می‌دهد، برای مثال بررسی عینی صفحات واینرهای اینستاگرامی در ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که بازدیدهای میلیونی آن‌ها تا سطح چند صد هزار نفر کاهش یافته است، (داده‌کاوی دیگری هم که لایف وب در دی‌ماه پارسال منتشر کرد، حاکی از کاهش ۵۵ درصدی مخاطب آن‌ها بود)، بنابراین بنظر می‌رسد که افت ۶۴ درصدی دور از واقعیت نباشد، نظر شما چیست؟
این موضوعی که شما اشاره می‌کنید، برای چه زمانی است؟
شاید حدود یک ماه گذشته.
بنده دربارۀ آن از واینرهایی که اشاره کردید، سوال میکنم!
شما نظرسنجی که اشاره می‌کنید، در چه بستری طرح کردید؟
بنده این نظرسنجی را داخل صفحۀ اینستاگرام خودم گذاشتم!
فکر نمی‌کنید که سکوی نادرستی را برای طرح نظرسنجی خود استفاده کردید؟ طبیعی است که کاربر یک سکوی محدود شده از ابزار دور زدن محدودیت استفاده کند به نظر می‌رسد اگر شما در یک برنامک بومی مانند روبیکا چنین نظرسنجی را مطرح می‌کردید، نتیجۀ متفاوتی حاصل می‌شد؟
خوب برادر من در روبیکا که کسی فیلترشکن نمی‌خرد، بنده سوالم دربارۀ هزینه‌ای است که افراد در زندگی خود برای فیلترشکن انجام می‌دهند اگر نظرسنجی را در برنامه‌ای مطرح می‌کردم که کسی برای حضور در آن فیلترشکن نمی‌خرد، امکان اعلام این هزینه را نداشتم به همین جهت در برنامه‌ای مطرح کردم که کاربر برای حضور در آن از فیلترشکن استفاده می‌کند.
به همین جهت نظرسنجی شما قابل تعمیم به کل نیست اگر آخرین آمار لایف وب را مدنظر قرار دهیم، در حال حاضر کاربران فعال اینستاگرام حداکثر عددی در حدود ۲۰ میلیون نفر است بنابراین تعمیم دادن نتیجه به کل کاربران اینترنت در ایران علمی به نظر نمی‌رسد، نظر شما چیست؟
بنده پرسش خود را در جایی مطرح میکنم که ابزار مذکور را استفاده می‌کنند.
بعد نتیجۀ خود را به کل تعمیم می‌دهید؟
بنده نتیجۀ خود را به کل جامعه تعمیم ندادم، بنده اعداد را با فرض ۳۰ میلیون کاربر برای شما محاسبه کردم و آن را به ۷۰ میلیون ایرانی تعمیم ندادم. مگر دوستان اعتقاد ندارند، اعداد و تراکنش‌هایی که در سکوهای داخلی اتفاق می‌افتد، بسیار بزرگتر از این حرف‌ها است، ۳۰ میلیون نفر را براساس حرف‌های شما هم در نظر گرفتم اگر ۵۰ میلیون کاربر پیش از محدودیت اینستاگرام اکنون نصف هم شده باشد، حالا شش هزار میلیارد نه، چهار هزار میلیارد گردش داریم اگر این رقم را هم در ۱۲ ماه ضرب کنیم، حاصل عدد ۴۸ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
بنده حرفم این است، شما امکان عدد سازی دارید، بنده هم می‌توانم کار مشابه‌ای انجام دهم، شما توان عددسازی برای نقد صحبت من را داریم، بنده هم امکان عددسازی برای دفاع از گفته‌های خود را دارم اما آنجیزی که بنده می‌گویم، همان حقیقتی است که امروز در کف جامعه دارد اتفاق می‌افند و همه هم خوب می‌دانند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است. ضمن اینکه بحث مالی فیلترشکن بحث اصلی ما نیست.
موضوع اصلی شما چیست؟
بنده معتقدم ما به واسطۀ فیلتر نامناسب فضایی را باز کردیم که دسترسی‌هایی برای همه اختصاص می‌دهیم، قبلاً کسی برای مثال جهت استفاده از یک سایت پورن پول پرداخت نمی‌کرد اما اکنون ما مردم خود را مجبور کرده‌ایم که برای استفاده از برنامه‌ای مانند اینستاگرام این ابزار را خریداری کند، اینکه سکوی مذکور مضر است یا خیر بحث فعلی من نیست.
