چرا «تردز» آره، «روبیکا» نه؟

«تردز»، پلتفرمی است که اخیرا توسط شرکت متا منتشر شد. متا که شرکت مالک اینستاگرام است پیش از این اعلام کرده بود که در حال اجرای یک پلتفرم جذاب دیگر است که قرار است با توئیتر به رقابت بپردازد. این شبکه اجتماعی جدید که اینستاگرام تردز نیز، به آن گفته می شود، امکانات و ویژگی‌هایی را ارائه کرده است که جایگزین قطعی توئیتر باشد. این نرم‌ افزار، نسخه‌ متن محور پلتفرم اینستاگرام بوده که عمده تمرکز را در متن دارد اما امکان اشتراک گذاری عکس و فیلم نیز در آن موجود است؛ در واقع به عنوان رقیب سرسختی برای پلتفرم توییتر شناخته می‌شود.

لحظاتی بعد از معرفی شبکه اجتماعی «تردز» کاربران زیادی برای نصب و ورود به این پلتفرم اقدام کردند، بسیاری از آنها این پلتفرم را مشابه با توییتر میدانستند، درحالی که این پلتفرم با فیلترینگ در ایران مواجه شد، اما به هر حال با استقبال زیادی از جانب کاربران ایرانی روبه‌رو شد.

همچنین گزارش ها حاکی از آن بود که پلتفرم تردز از زمان عرضه تا بیستم تیر ماه، در کافه بازار قابل دسترس بود و کاربران امکان دانلود و نصب آن را داشتند، اما پس از آن، این پلتفرم از کافه بازار حذف شده است. روابط عمومی کافه بازار در پاسخ به پیگیری‌ها درباره حذف این پلتفرم اعلام کرد که «تذکری از سوی کارگروه مصادیق مجرمانه دریافت کرده است مبنی بر این که باید تردز را از پلتفرم خود حذف کند.»

حال یک شبکه اجتماعی جدید به شبکه‌های اجتماعی قبلی افزوده شده‌است و یک پلتفرم فیلتر شده دیگر به فهرست پلتفرم‌های خارج از دسترس کاربران ایرانی؛ هرچند که محدودیت ها مانع از دسترسی کاربران ایرانی به این اپلیکشین نشد، تنها در ساعات اولیه بیش از بیست میلیون کاربر به این پلتفرم پیوستند که از این بین بیش از دو میلیون کاربر را، کاربران ایرانی تشکیل میدادند.

در این میان اما در سال‌های اخیر پلتفرم‌ها بومی از استقبال بی‌سابقه کاربران ایرانی از «تردز» بی‌نصیب بودند؛ پلتفرم هایی همچون روبیکا، ایتا، بله، سروش پلاس و … که محدودیت فیلترینگ ندارند. همان پلتفرم هایی که تبلیغات گسترده‌ای در سطح شهر را به خود اختصاص دادند و نیز توسعه آنها جز اولویت هاست.

در سال 1396 و همزمان با فیلترینگ تلگرام مساله توسعه پلتفرم‌های داخلی مطرح شد، مسئولان در آن روزها بر این باور بودند که نبود امکانات مالی دلیل عدم موفقیت پیام رسان‌های داخلی در جذب مخاطب است و همچنین بیان کردند که پلتفرم‌های داخلی برای رسیدن به تلگرام نیاز به ۳۰۰ میلیارد بودجه و امکانات دارند.

در آن زمان براساس گزارش‌های موجود، تصور بر این بود که ساخت اپلیکیشن‌های داخلی بسته به فاز بهره‌وری آن در کمترین حالت، بین ۵ تا ٧ میلیارد تومان هزینه دارد. که البته در سال ۱۳۹۷ سه پیام‌رسان بومی که یکی از آن‌ها «سروش» بود، پنج میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند.

اما کمی بعد سجاد بنابی، نایب رئیس هیئت مدیره شرکت زیرساخت در دولت دوازدهم، اعلام کرد این بودجه فقط صرف ساخت مرکز داده پیام رسان‌های بومی شده. به این معنی که آن ۵ تا ٧ میلیارد تومان تنها برای شروع کار بوده‌است.

چندی پس از آن، شرکت زیرساخت ارتباطات ایران اعلام کرد، بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان بودجه برای مرحله دوم حمایت از اپلیکیشن‌های داخلی نیاز است.

با فیلتر شدن شبکه اجتماعی اینستاگرام، پلتفرمی که از اهمیت زیادی برای کسب‌وکارها برخوردار بود؛ عده‌ای روبیکا را به عنوان جایگزین اینستاگرام معرفی کردند. پلتفرمی که به گفته‌ نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تا امروز بیش از ۲۵۰۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده اما خروجی آن صفر بوده‌ است. همچنین او ادعا کرده‌ بود که قرار است همین رقم دوباره برای روبیکا خرج شود. رقمی که از کل سرمایه‌گذاری انجام شده در اکوسیستم استارت‌آپی ایران بیشتر است.

با این حال پیام‌رسان‌های داخلی هنوز توجه چندانی از جانب کاربران ایرانی دریافت نکرده‌اند وبا توجه به نظرات کاربران می‌توان حدس زد خلأ اعتماد و دغدغه حفظ حریم خصوصی از دلایل تعلل در ورود به این پلتفرم ها باشد، مسئله ای که به نظر میرسد در مواجه شدن با پلتفرم های بین المللی وجود ندارد و کاربران نگرانی از این بابت ندارند.

علی شاکر پژوهشگر ارتباطات در گفت و گو با خبرگزاری خبرآنلاین و در پاسخ به این پرسش که «چرا با آمدن پلتفرم “تردز” شاهد استقبال بی‌سابقه کاربران ایرانی بوده‌ایم، در حالی که این کاربران حتی اجازه آزمون و خطا به پلتفرم های داخلی را نداده‌اند؟» گفت:«پیش از اینکه بخواهیم پاسخ این پرسش را بدهیم باید نگاهی به اطرافی بیاندازیم، بیشتر اپلیکیشن‌ها در ایران بسته شده‌اند و اعتماد مردم به مارک زاکربرگ بیشتر است تا اینترنت حاکمیتی و در اصل باید پرسید که چرا کار ما به اینجا کشیده شده‌است که این سوال را مطرح کنیم؟»

او همچنین در پاسخ به اینکه چقدر تبلیغات تاثیرگذار است و می‌تواند کاربران را جذب کند؛ گفت:« شما فرض کنید که از یک کالای خاص استفاده میکنید برای مثال یک چای خاص؛ کیفیت این چای به شدت پایین می آید تبلیغات میگویند خوب شده و اگر تبلیغات خوب باشد، شما یکبار دیگر چای را امتحان میکنید ولی اگر همچنان همان مزه را بدهد، اتفاقی که می‌افتد این است که شما دیگر سراغ آن چای نمی‌روید چون تبلیغ معجزه نمیکند! بحث ما و پلتفرم‌های داخلی نیز ریشه‌ای‌تر از این حرف‌ها است.»

این پژوهشگر در ادامه با بیان اینکه نباید برای ما تصمیم گرفته شود که ما چه چیزی را ببینیم یا نبینیم، گفت:« وقتی وضعیت این است، کاربران ایرانی را مشتاق می‌کنید تا به سراغ پلتفرم‌های خارجی بروند. بدترین نوع حمایت از پیام رسان‌های داخلی، فیلترینگ پیام‌رسان‌های رقیب خارجی است.»

وی در آخر گفت:«تا وقتی که اعتماد اجتماعی درست نشود بحث‌ها از حیز انتفاع ساقط است، چون ما چه کار میتوانیم بکنیم؟ بیاییم مردم را مجبور کنیم که این پلتفرم ها را نصب بکنند؟ مطمئن باشیم در فضایی که امنیت اجتماعی وجود ندارد مردم می‌فهمند که نباید آنجا حاضر شوند و در واقع برخی سیاست ها این بلا را سر وضعیت امروز ما اورده است.»

/خبرآنلاین