در حالی که این روزها اینترنت برای مردم تمام کشورهای جهان به یک زیرساخت مهم تبدیل شده است، کاربران ایرانی همچنان درگیر فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی هستند. از زمان شروع محدودیت‌های اینترنتی، کاربران به‌طور مداوم به‌دنبال راهکاری برای استفاده از اینترنت بین‌الملل بوده‌اند و همین شد که در شبکه اجتماعی توییتر از ایلان ماسک خواستند تا دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را برای کاربران ایرانی فراهم کند. هر چند در ابتدا ورود و استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به‌مثابه رویا بود، اما چندی پیش ایلان ماسک از فعال شدن حدود ۱۰۰ عدد از دستگاه‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران خبر داد. که این پایانی بر خاموشی مطلق اینترنت در ایران خواهد بود.
رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی ارتباطی و لوازم جانبی تهران هم با استناد به گفته‌های یک مقام مسوول، تعداد دیش‌های اینترنت ماهواره‌ای فعال استارلینک در ایران را ۸۰۰ عدد اعلام و خاطرنشان کرد که به‌علت قاچاق این تجهیزات، این رقم مدام بالاتر رفته و امکان استفاده از آن روزبه‌روز راحت‌تر خواهد شد. با این حال دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای هنوز هم برای همه کاربران امکان‌پذیر نیست، اما به گفته کارشناسان روند رشد تکنولوژی به‌گونه‌ای است که در یک بازه ۵ تا ۱۰ ساله تمام مردم می‌توانند بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های قابل توجه به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشند.
پرطرفدار اما همچنان غیرقانونی
چندی پیش ایلان ماسک با انتشار توییتی، راه‌اندازی سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران را تایید و تعداد دستگاه‌های فعال را ۱۰۰ مورد اعلام کرده بود. در آن زمان اظهارات ماسک با واکنش وزیر ارتباطات همراه شد و عیسی زارع‌پور با تاکید بر اینکه این شرکت‌ها باید به قوانین کشور پایبند باشند، گفت: «در حال حاضر برای تامین ارتباطات چندین روستا با برخی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ماهواره‌ای در ارتباط هستیم. اگر استارلینک فعالیت در چارچوب و قوانین ایران را بپذیرد و در راستای آن گام بردارد، از آن استقبال خواهد شد.» مهدی محبی، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی ارتباطی و لوازم جانبی تهران نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، با تایید فروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در پایتخت، از غیرقانونی بودن خریدوفروش این دستگاه‌ها خبر داد. محبی در این باره گفت: «ورود دستگاه‌ها و تجهیزات استارلینک به داخل کشور، به‌صورت قاچاق و کاملا غیرقانونی انجام می‌شود.»
او تاکید کرد که دستگاه‌های مربوطه و افراد ذی‌صلاح وظیفه دارند تا جلوی ورود این تجهیزات را بگیرند. بخش قابل توجهی از این موضوع به وزارت ارتباطات مربوط می‌شود و مسوولان مربوطه در این وزارتخانه، باید اقدامات لازم را انجام دهند. با این همه اما تعداد زیادی از دیش‌های استارلینک در ایران فعال شده است و حتی وزیر ارتباطات روز دوشنبه در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر این خبر را تایید کرد و گفت: «اینترنت ماهواره‌ای فعال شده است، اما در جریان اینکه چه تعداد فعال شده است، نیستم. صاحب و دارنده این شرکت که این خدمات را ارائه می‌کند، می‌تواند آمار صحیح را بدهد.» او با تاکید بر اینکه از فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استقبال می‌شود، تصریح کرد: «ما از اینترنت ماهواره‌ای استقبال می‌کنیم، مشروط به اینکه قواعد سرزمینی ما را رعایت کنند. محترم شمردن قواعد سرزمینی کشورها، یک قاعده بین‌المللی از سازمان بین‌المللی ITU است.»
موانع متعدد پیش‌روی یک نیاز اولیه
با وجود فعال شدن اینترنت استارلینک در ایران، اما همچنان موانعی برای استفاده از آن وجود دارد. در همین راستا، علی پرند یکی از کارشناسان حوزه فناوری درباره موانع استفاده از این اینترنت در کشور گفت: «برای استفاده فراگیر از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، چند مانع وجود دارد؛ یکی از این موانع پرداخت حق اشتراک ماهانه است، چون امکان پرداخت آن برای تمام مردم امکان‌پذیر نیست. هرچند ممکن است این مانع به‌واسطه کمک‌های بین‌المللی برطرف شود یا – مثل حالا- افرادی این هزینه را برای کاربران ایرانی داخل کشور تقبل کنند.» او در ادامه افزود: «یکی دیگر از موانع، قابل شناسایی بودن محدوده جغرافیایی این دستگاه‌ها است؛ زمانی که کاربر دیش را نصب کرده و شروع به استفاده از آن می‌کند، تا حدود شعاع ۵۰۰ متری قابل رهگیری است.
با این همه در حال حاضر این دستگاه‌ها به صورت قاچاق وارد شده و استفاده از آنها غیرمجاز محسوب می‌شود. البته اگر دیش‌های استارلینک به‌طور فراگیر استفاده شوند، دیگر موقعیت جغرافیایی آنها قابل کنترل نیست.» پرند با تاکید بر این موضوع که فراگیر شدن اینترنت استارلینک به معنای آن است که اینترنت هرگز دیگر وارد فاز خاموشی مطلق نمی‌شود، اظهار کرد: «ورود اینترنت استارلینک به کشور و فراگیر شدن آن به معنای آن است که اینترنت ایران دیگر خاموش مطلق نمی‌شود. اما این موضوع که آیا این اینترنت می‌تواند جایگزین اینترنتی شود که مردم این روزها با قیمت تقریبا مناسبی از آن استفاده می‌کنند و فراگیری بسیار زیادی دارد، باید گفت که در حال حاضر امکان‌پذیر نیست؛ چه از نظر هزینه و چه محدودیت‌هایی که برای استفاده از آن وجود دارد. به‌طور کلی مزیت اینترنت همراه، سیار بودنش است، اما استارلینک مانند اینترنت ثابت است. با این حال، با توجه به روند رشد تکنولوژی و ورود سیم‌کارت‌های ماهواره‌ای، شاید برای میان‌مدت – یعنی یک بازه ۵ تا ۱۰ ساله- این امکان وجود داشته باشد که اینترنت ماهواره‌ای به حدی فراگیر و ارزان شود که تمام مردم بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند.»
این کارشناس حوزه فناوری با اشاره به این موضوع که با پیگیری حقوقی دولت، امکان مسدود شدن اینترنت ماهواره‌ای وجود دارد، گفت: «با تمام اینها از نظر معاهدات بین‌المللی استارلینک موظف است در چارچوب قوانین کشورها به کاربران آن کشور خدماتش را ارائه کند. دولت‌هایی که با این شرکت قرارداد ندارند، خدماتی دریافت نمی‌کنند. با این حال برای ایران استثناهایی هم وجود دارد و اینترنت استارلینک در کشور ما فعلا قابل استفاده است. اما به‌طور کلی این موضوع نقض قوانین بین‌المللی است و ممکن است با پیگیری حقوقی دولت این اینترنت مسدود شود.»
حالا در شرایطی که کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت آزاد باید موانع مختلفی را پشت سر بگذارند، در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا اینترنت به عنوان یک زیرساخت و نیاز اولیه شناخته می‌شود. در تایید این موضوع به تازگی در انگلستان قانونی وضع شده است که بر اساس آن سازندگان خانه‌های جدید موظف هستند تا با برقراری ارتباط فیبر نوری، امکان دسترسی به اینترنت گیگابیتی را برای ساکنان فراهم کنند. در همین راستا وزیر زیرساخت دیجیتال انگلستان هم در بیانیه‌ای تاکید کرد که هیچ چیزی نباید مانع از دسترسی شهروندان به مزایای ارتباطات سریع شود.
