متیو، همسر هیلی اسمیت، بیش از دو سال پیش و در سن ۳۳ سالگی در پی ابتلا به سرطان درگذشت. او هنوز بر سر این که با حساب‌های همسرش در شبکه‌های اجتماعی چه باید بکند با خودش در کشمکش است.
او که کارمند یک نهاد خیریه است و در بریتانیا زندگی می‌کند می‌گوید «تلاش کردم که حساب متیو در فیسبوک را به صفحه یادبود تبدیل کنم، و تنها چیزی که از شما می‌خواهد این است که گواهی فوتش را بفرستید.»
«بیش از ۲۰ بار این کار را کرده‌ام ولی هنوز تغییری ایجاد نشده است هیچ اتفاقی نمی‌افتد. راستش جان این را هم ندارم که با فیسبوک تماس بگیرم و مشکل را حل کنم.»
حساب یادبود چیست؟
با پیشرفت فناوری و استفاده میلیارد‌ها نفر در سراسر دنیا از شبکه‌های اجتماعی، این که بعد از مرگ چه بر سر حضور اینترنتی شخص می‌آید به موضوعی بزرگ تبدیل شده است.
حساب‌ها همچنان زنده و فعال باقی می‌مانند، مگر این که اقوام او به شبکه اجتماعی مورد نظر اطلاع دهند که مرده است.
بعضی از شبکه‌ها پس از این که از طرف اقوام نزدیک از مرگ شخص مطلع می‌شوند به آنها اجازه می‌دهند که حساب‌های او را ببندند. شبکه‌های دیگر گزینه‌های دیگری هم دارند.
برای نمونه، وقتی متا شرکتی که مالک فیسبوک و اینستاگرام است گواهی مرگ کسی را دریافت می‌کند، یا حساب متوفی را می‌بندد یا آن را به «یادبود» تبدیل می‌کند به این معنی که حساب کاربری در زمان متوقف می‌شود و به صفحه‌ای تبدیل می‌شود که صرفا خاطره‌ای از آن فرد است و دیگران می‌توانند عکس و خاطره در آن بگذارند.
سرنوشت حساب افراد در شبکه‌های اجتماعی پس از مرگ آنها چیست؟
پیام «به یادبود» در کنار اسم فرد نمایش داده می‌شود و هیچ کس هم نمی‌تواند به آن دسترسی پیدا کند و آن را بچرخاند، مگر این که شخص متوفی از قبل «میراثدار» انتخاب کرده باشد عضوی از خانواده یا دوستان که اجازه دارد محتوای صفحه را مدیریت کند یا خواهان غیرفعال شدن آن شود.
در فیسبوک، حساب‌های یادبود دیگر در قسمت «کسانی که شاید بشناسید» به دوستان مجازی بالقوه پیشنهاد نمی‌شوند، و این شبکه کاربران حاضر در بین دوستان فرد متوفی را از روز تولد او آگاه نمی‌کند.
با پیشرفت فناوری و استفاده میلیارد‌ها نفر در سراسر دنیا از شبکه‌های اجتماعی، این که بعد از مرگ چه بر سر حضور اینترنتی شخص می‌آید به موضوعی بزرگ تبدیل شده است.
گوگل مالک یوتیوب، جی‌میل و گوگل فوتوز به کاربران اجازه می‌دهد که تنظیمات «حساب غیرفعال» خود را تغییر دهند و تصمیم بگیرند که اگر حساب‌هایشان برای مدت مشخصی غیرفعال بود چه بر سر آنها بیاید.
ایکس (توییتر سابق) گزینه حفظ حساب و تبدیل آن به یادبود متوفی را ندارد و تنها می‌شود حساب را در پی مرگ یا ناتوانی صاحبش در استفاده از آن غیرفعال کرد.
جو تایدی، می‌گوید که «برخورد‌های متنوعی وجود دارد، ولی حریم خصوصی متوفی برای همه شرکت‌ها در اولویت است. اطلاعات ورود به حساب‌ها را به کسی نمی‌دهند، و شما فقط می‌توانید به داده‌های مشخصی، چون عکس و ویدیو دسترسی داشته باشید، و درخواست‌های خاص شاید حتی نیاز به حکم دادگاه داشته باشند.».
اما او می‌گوید که شبکه‌های اجتماعی جدیدتر مانند تیک‌تاک و اسنپ‌چت هنوز تمهیداتی برای این مساله در نظر نگرفته‌اند.
آیا ما باید برای میراث دیجیتال خود هم وصیت بنویسیم؟
ساسا زیوانویچ، کارشناس جرم‌های سایبری و رئیس سابق دایره جرایم مربوط به فناوری‌های پیشرفته در وزارت کشور صربستان، می‌گوید حساب‌های فعال درگذشتگان می‌توانند مشکل‌آفرین باشند، چون داده‌ها، عکس‌ها، و محتوا‌های دیگر شاید به دست افراد ناباب بیفتد.
نه تنها می‌شود بخشی از داده‌های یک حساب را دانلود کرد، بلکه می‌شود بر کل آن حساب مسلط شد.
او می‌گوید «می‌شود از عکس‌ها، داده‌ها و ویدیو‌ها برای ایجاد حساب‌های جعلی با نام‌های فرضی استفاده کرد، می‌شود از آشنایان و دوستانی که از مرگ شخص اطلاع ندارند اخاذی کرد.»
جیمز نوریس، رئیس انجمن میراث دیجیتال بریتانیا، تاکید می‌کند که همه باید به محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌گذارند فکر کنند و در صورت امکان نسخه پشتیبانی نیز داشته باشند.
او به عنوان نمونه به فیسبوک اشاره می‌کند، جایی که می‌توانید آرشیو کامل عکس‌ها و ویدیو‌های خود را دانلود کنید و به اقوام درجه یک خود منتقل کنید.
او می‌گوید «مثلا من اگر به بیماری لاعلاجی مبتلا شوم و بچه کوچکی داشته باشم که خودش در فیسبوک نیست، شاید عکس‌ها و ویدیوهایم را دانلود کند، پیام‌ها را حذف کنم، چون نمی‌خواهم او پیام‌های خصوصیم را ببیند، عکس‌های محبوبم را یک جا جمع کنم و برای هر کدام یک روایت بنویسم.»
سرنوشت حساب افراد در شبکه‌های اجتماعی پس از مرگ آنها چیست؟
او فکر می‌کند که تصمیم‌گیری برای این که بعد از مرگ چه اتفاقی باید برای حساب‌های شما در شبکه‌های اجتماعی بیفتد کاری حیاتی است و به مردم توصیه می‌کند که در وصیتنامه خود به میراث دیجیتال هم بپردازند.
به گفته او «در نهایت، شبکه‌های اجتماعی کسب‌وکار اند. این سکو‌ها نگهبان میراث دیجیتالی شما نیستند. نگهبان میراث دیجیتالی شما خودتان اید.»
با این حال او معتقد است که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند رویه آسانتری پیش پای خانواده جان‌باختگان بگذارند.
به عقیده او «کار‌هایی مانند ایجاد آگاهی نسبت به امکاناتی که شبکه مهیا کرده است و ابزار‌های موجود اهمیت دارند، چون همه نمی‌دانند که چنین چیز‌هایی هست.»
سارا آتانلی، پرستار پژوهشگر در سازمان خیریه ماری کوری که از مبتلایان به بیماری‌های لاعلاج و خانواده‌هایشان مراقبت می‌کند، می‌گوید «میراث اجتماعی موضوع بزرگی است.»
او تاکید می‌کند که مردم نباید فقط به حساب‌های خود در شبکه‌های اجتماعی فکر کنند. همه دارایی‌های دیجتالی و این که بعد از مرگ با آنها چه باید کرد مهم است.
به گفته او «عکس‌ها و ویدیو‌های دیجیتالی می‌توانند خاطرات زیادی را در خود ثبت کنند. ما امروزه بسیاری از کار‌های بانکی و مالی خود را در اینترنت انجام می‌دهیم.»
«از طرف دیگر خیلی‌ها حساب‌هایی هم در سامانه‌های پخش موسیقی دارند و محبوبیت بازی‌های آنلاین هم روز به روز بیشتر می‌شود، جایی که مردم وقت و پول زیادی صرف ساختن و پرداختن شخصیت مجازی خود می‌کنند. برای همین است که فکر می‌کنم نباید میراث دیجیتالی را به شبکه‌های اجتماعی محدود کرد.»
بعضی از شبکه‌ها پس از این که از طرف اقوام نزدیک از مرگ شخص مطلع می‌شوند به آنها اجازه می‌دهند که حساب‌های او را ببندند.
به نظر او هم ما باید به دارایی‌های دیجیتالی خود و این که می‌خواهیم چه اتفاقی برای آنها بیافتد فکر کنیم.
او در پایان می‌گوید «آیا می‌خواهیم اختیار حساب‌هایمان در شبکه‌های اجتماعی به شخص دیگری سپرده شود؟ آیا می‌خواهیم کسی آنها را به یادبود تبدیل کند؟ آیا می‌خواهیم آلبومی از عکس‌های دیجیتالی درست کنیم و به فرزندانمان بدهیم؟ یا ترجیح می‌دهیم مثل قدیم عکس‌ها را چاپ کنیم و بعد از مرگ آلبومی واقعی با عکس‌هایی واقعی به دیگران بدهیم؟ میراث دیجیتالی قطعا از آن مسائل است که فکر لازم دارد و باید درباره‌اش حرف زد.».
اما صحبت در این باره برای هیلی و متیو راحت نبود.
هیلی می‌گوید «راستش وقتی متیو داشت می‌مرد ما صحبت خاصی در این باره نکردیم، چون واقعا دوست نداشت راجع به مردن حرف بزند.»
«می‌خواست تا جای ممکن مرگ را به تعویق بیاندازد، ولی بیماریش شدید شد. دیگر خودش نبود. برای همین نمی‌توانست به پرسش‌های من پاسخ دهد.»
تنها اندکی بیش از یک سال از ازدواجشان گذشته بود که متیو در ژوئیه ۲۰۱۶ و در ۲۸ سالگی به گلیوبلاستوما، نوعی تومور بدخیم مغزی، مبتلا شد.
پزشکان به آنها گفتند که «زندگی شما قرار است عوض شود، اما نه به شکلی خوب.» متیو باید بلافاصله زیر تیغ جراحی می‌رفت.
با این که جراحی و شیمی‌درمانی بعد از آن خوب پیش رفت، تومور به مرور دوباره رشد کرد، و پزشکان به آنها گفتند که متیو بیشتر از یک سال زنده نخواهد ماند.
هیلی می‌گوید «نامش روی همه چیز بود، روی قبض‌ها، روی همه چیز‌هایی که داشتم. برای همین باید همه چیز را به نام خودم می‌کردم و خیلی سخت بود. حدود ۱۸ ماه طول کشید تا همه کار‌های دیجیتالی لازم را انجام دهم.»
او می‌گوید که همچنان می‌خواهد صفحه فیسبوک متیو را به صفحه یادبود تبدیل کند، اما نه در این لحظه.
«فکر می‌کنم این که مرتب به سندی نگاه کنید که گواهی فوت است کار دردناکی است. برای همین است که از این کار طفره می‌روم، چون آن تکه کاغد ناراحتم می‌کنم. به نظرم فرایند بیش از حد پیچیده‌ای است و شرکت‌ها باید آن را برای مردم داغ‌دیده ساده کنند.»
